Nguồn gốc của tết đoan ngọ tại Việt Nam
Xưa kia, vào một ngày sau vụ mùa, người nông dân tổ chức ăn mừng vì trúng mùa bội thu, nhưng không biết từ đâu, sâu bọ lại kéo dày đặc, ăn hết cây trái, thực phẩm đã thu hoạch. Người dân đang hoang mang không biết làm cách nào để có thể đuổi được lũ sâu bọ này đi thì bỗng nhiên xuất hiện một ông lão từ xa đi tới tự xưng là Đôi Truân.
Đôi Truân chỉ cho người dân về lập mỗi nhà một đàn cúng gồm đơn giản có bánh tro, trái cây, rồi ra trước nhà mình vận động thể dục. Nhân dân về làm theo và nhận thấy lũ sâu bọ đàn bỗng chốc lăn đùng ra ngất xỉu rũ rượi. Đôi Truân còn bảo rằng: Vào ngày này hằng năm, lũ sâu bọ sẽ rất hung hăng, nhưng chỉ cầy thực hiện theo cách ông đã bày thì sẽ trị được chúng.
Để tưởng nhớ dịp đặc biệt này, người dân gọi ngày này “Tết diệt sâu bọ”, có người gọi nó là “Tết Đoan ngọ” vì giờ cúng thường vào giữa giờ Ngọ giữa trưa.
Người Việt cúng tết đoan ngọ như thế nào?
Hiện nay, nhiều vùng quê của Việt Nam vẫn rất coi trọng tết đoan ngọ này, sau tết nguyên đán thì tết giết sâu bọ là dịp để con cái làm ăn xa xôi thu xếp để về sum vầy với gia đình.
Những món ăn quen thuộc được người dân sử dụng để cúng ngày này là trái cây, vì đây là thời điểm trái xây, hoa lá bắt đầu đơm hoa kết trái. Ngoài ra, tuỳ theo phong tục của từng địa phương mà có những món ăn khác nhau để thờ cùng.
Vào ngày này, không khí làng quê rộn ràng hẳn lên, nhà nhà tất bật từ sáng sớm để chuẩn bị vật phẩm cúng tổ tiên, sau đó cả gia đình sẽ quây quần bên nhau ăn hoa quả, rượu nếp, bánh tro để diệt trừ sâu bọ, phá hoại mùa màng xua đuổi bệnh tật.
Đúng giờ ngọ (12h trưa), người dân sẽ rủ nhau đi hái lá. Đây là thời điểm duy nhất trong năm có mặt trờ toả ánh nắng tốt nhất, dương khí tốt nhất, lá cỏ hái vào giờ này có tác dụng chữa bệnh rất tốt, nhất là các bệnh về đường ruột, cảm mạo….
Nhiều địa phương vào ngày này còn có tục nhuộm móng chân, móng tay, tục treo ngải cứu để trừ tà… Bố mẹ có con chưa biết đi sẽ lấy một ít vôi thoa vào thóp, ngực và rốn để con không bị đau bụng hay nhức đầu.
Ở thành phố, không có nhiều vườn cây, tục lệ cắt lá vào ngày này không thể thực hiện được. Theo đó, họ sẽ ra chợ để mua các loại lá cây đã được cắt nhỏ, phân loại riêng biệt vào ngày này để về phơi khô, làm thuốc, dùng khi nhà có người bệnh tật, ốm yếu.
