Trong giai đoạn đầu 9 tháng mang thai, nếu người mẹ có chế độ ăn uống tốt, tăng từ 10 - 25kg thì con sẽ đạt được chiều cao từ 50cm trở lên và cân nặng vào khoảng 3kg khi chào đời.
Trong 3 giai đoạn của cách phát triển chiều cao tối ưu, có thể nói giai đoạn bắt đầu từ sơ sinh đến 3 tuổi là giai đoạn quan trọng, các bé phát triển chiều cao một cách mạnh mẽ nhất. Theo đó, trong 12 tháng đầu trẻ có thể tăng đến 25cm; 2 năm tiếp theo mỗi năm trẻ sẽ cao thêm 10cm nếu được nuôi dưỡng tốt.
Giai đoạn dậy thì (con gái từ 10-16 tuổi, con trai từ 12-18 tuổi): cơ thể sẽ có 1-2 năm chiều cao tăng vọt từ 8-12cm mỗi năm nếu được nuôi dưỡng tốt. Sau thời gian dậy thì, cơ thể trẻ vẫn tăng chiều cao nhưng với tốc độ rất chậm, tổng cộng chiều cao tăng lên của các năm sau không bằng một năm cuối của thời kỳ dậy thì.
Tại sao trẻ em Việt Nam thấp hơn trẻ em nước khác?
Có một điều đáng lưu ý là đa số trẻ em Việt Nam sinh ra với chiều dài trên 50cm, tức không khác biệt bao nhiêu so với chiều dài lúc sinh ra của trẻ em các nước khác. Vào những năm đầu đời, độ chênh lệch này cũng không nhiều. Thế nhưng từ khoảng 3 tuổi trở đi, so sánh chiều cao giữa trẻ em Việt Nam và trẻ em các quốc gia khác trên thế giới lại có sự khác biệt đáng kể. Đến độ tuổi trưởng thành, thanh niên Việt Nam thấp bé hẳn so với thanh niên các quốc gia khác trên thế giới.
Từ đó, có thể thấy đây là kết quả do sự nuôi dưỡng và chăm sóc không phù hợp, làm mất tiềm năng chiều cao trên con đường trưởng thành của trẻ. Phụ huynh nên chú trọng đặc biệt đến giai đoạn 3-10 tuổi của trẻ, vì cha mẹ cho rằng đây là giai đoạn không quan trọng nhưng thực tế cho thấy, nó đóng vai trò quyết định đến 60% tiềm năng phát triển chiều cao ở trẻ.
.jpg "Ba giai đoạn vàng để phát triển chiều cao cho trẻ")
Chế độ dinh dưỡng hợp lý để bé phát triển tối ưu
Yếu tố quan trọng nhất của việc tăng chiều cao là dinh dưỡng hợp lý, tức là phải cung cấp chế độ dinh dưỡng đúng theo nhu cầu của trẻ trong từng giai đoạn phát triển.
Giai đoạn Nhũ nhi: Thời kỳ này bé cần được bú mẹ hoàn toàn, cho đến 6 tháng tuổi cho ăn bổ sung. Một ngày cho trẻ ăn 3 bữa ăn chính vào sáng, trưa, tối và cho bé ăn thêm 2-3 bữa phụ vào giữa buổi sáng và sau giấc ngủ trưa để giúp trẻ tăng cân, tăng chiều cao hàng tháng đúng theo mức tiêu chuẩn. Thực đơn tăng chiều cao cần đủ 4 nhóm chất là đạm, đường, béo, vitamin và khoáng chất, đồng thời phải đa dạng các chủng loại thực phẩm, tốt nhất nên cung cấp trên 20 loại thức ăn mỗi ngày.
Các chất dinh dưỡng quan trọng giúp tăng chiều cao bao gồm: chất đạm (protein) rất cần thiết để cơ thể tăng trưởng và phát triển. Thức ăn chứa nhiều đạm là thịt, cá, trứng, sữa, các loại đậu, đậu nành.
Giai đoạn 3-10 tuổi: Giai đoạn này, năng lượng cung cấp cho trẻ phải đủ, phù hợp với độ tuổi, không quá dư thừa vì dễ dẫn tới béo phì, cũng không quá ít vì dễ đưa đến suy dinh dưỡng.
Bữa ăn của trẻ khi nào cũng phải đầy đủ 4 nhóm chất: đạm - bột - béo - rau. Chất đạm nên chiếm khoảng 10-15% tổng năng lượng nói chung, tinh bột chiếm 60-65% và chất béo 10%.
Nên cho trẻ ăn đa dạng, không kiêng khem, không ăn uống thiên lệch. Các vi chất thiết yếutrong giai đoạn này gồm: các Vitamin và khoáng chất có vai trò hết sức quan trọng trong việc phát triển chiều cao của trẻ. Canxi có nhiều trong sữa, cua, ốc, tôm, tép, đậu nành và các loại rau, trong đó sữa là quan trọng nhất, canxi trong sữa dễ hấp thu do có vitamin D và phospho với tỷ lệ hợp lý. Ngoài ra, sữa còn cung cấp nhiều vitamin, khoáng chất và nguồn đạm có giá trị sinh học cao, chứa đủ các acid amin thiết yếu.
Vitamin A vừa giúp phòng chống khô mắt, tăng sức đề kháng cho cơ thể, chống nhiễm trùng, đồng thời góp phần trong việc phát triển chiều cao, các thức ăn giàu vitamin A là sữa, trứng, cá, gan, thịt...
Sắt, kẽm cũng có vai trò quan trọng đối với sự phát triển chiều cao. Sắt có nhiều trong thức ăn động vật như gan, huyết, thịt, cá... và các loại đậu đỗ, rau dền. Kẽm có trong con hàu, gan heo, thịt bò, sữa, lòng đỏ trứng, sữa đậu nành...
Giai đoạn dậy thì: Một ngày trẻ phải đảm bảo ăn được 2.200 - 2.400 calo, tức là tương đương với số lượng ăn của một người trưởng thành. Năng lượng là tiêu chuẩn để xác định ăn thiếu, đủ hay thừa. Năng lượng được tạo ra từ các nhóm chất dinh dưỡng là chất đạm, béo, bột đường nên các chất này cần phải có một tỷ lệ hợp lý thì mới đạt hiệu quả tốt nhất là vừa cung cấp năng lượng, lại cung cấp chất dinh dưỡng cấu tạo nên cơ thể.
Trẻ dậy thì phát triển cơ bắp nên lượng đạm cần cung cấp cao hơn người trưởng thành. Chất đạm chiếm14-15% năng lượng (70-80 g/ ngày). Lượng đạm lấy từ thực phẩm như: thịt, cá, trứng, sữa, tôm cua, các loại đậu... (khoảng 200-300 g/ngày).
Vì đạm động vật nhiều chất sắt, là chất tạo máu nên khuyến khích trẻ ăn nhiều đạm động vật (đạm động vật nên chiếm trên 30% lượng đạm chung). Ví dụ, trẻ cần ăn 80 g đạm thì có thể ăn 150 g thịt hoặc cá, còn lại là ăn khoảng 200 g các chế phẩm từ sữa (yaourt), từ đậu (tàu hũ).
Chất béo là thành phần cung cấp năng lượng cao nhất và là dung môi tăng hấp thu vitamin D (rất cần cho sự hấp thụ canxi) nên cần cung cấp 20-25% (50-60 g/ngày). Các loại chất béo no có trong thức ăn chứa đạm động vật còn chất béo không no thì phải cung cấp thêm bằng dầu ăn và cá.
Bột đường là chất cung cấp năng lượng chính chiếm 60-70% năng lượng (300-400 g), là những thực phẩm giàu chấtbbột đường như gạo, bột mì, khoai củ, ngũ cốc... Nên chọn các loại bột đường thô để cung cấp chất xơ tốt cho đường tiêu hóa và phòng chống béo phì.
Ngoài ra, do tăng trưởng nhanh nên nhu cầu về vitamin và muối khoáng cũng rất cao như: Canxi: một ngày cần 1.000-1.200 mg. Canxi có chứa nhiều trong sữa, các chế phẩm từ sữa như pho-mai, yaourt hoặc trong những loại họ đậu, trong xương cá, cua đồng. Tối thiểu một ngày cần uống 300-500 ml sữa. Thiếu canxi trẻ sẽ dễ bị vọp bẻ, loãng xương...
(1).jpg "Ba giai đoạn vàng để phát triển chiều cao cho trẻ.")
Sắt: mỗi ngày cần 18mg, trẻ gái cần hơn trẻ trai do mất một lượng máu trong chu kỳ kinh nguyệt. Sắt có rất nhiều trong thịt, cá, rau xanh (rau ngót, rau muống...). Thiếu sắt trẻ sẽ bị thiếu máu xuất hiện các triệu chứng là mệt mỏi, kém ăn, hay quên, buồn ngủ, da xanh...
I ốt: khoảng 15 mcg mỗi ngày. I ốt có nhiều trong hải sản và phải sử dụng muối i ốt trong quá trình nấu ăn. Thiếu i ốt trẻ sẽ dẫn đến căn bệnh bướu cổ, kém thông minh... Các nhu cầu về vitamin nhóm B, C, A, D, axit folic... cũng cao do tăng chuyển hóa năng lượng. Vì vậy, cần phải ăn đa dạng thực phẩm các loại và là những thực phẩm tươi sống, càng ít qua chế biến thì càng ít mất chất dinh dưỡng. Lượng rau cần thiết trong ngày là 300-500g.
Để phát triển chiều cao một cách tối ưu, ngoài chế độ dinh dưỡng hợp lý, cần khuyến khích trẻ có lối sống năng động, có chế độ tập thể dục thể thao thường xuyên. Ngủ đủ, ngủ sâu cũng làm hoóc môn tăng trưởng tiết ra nhiều, kích thích xương dài hơn.
NTM.H (ST)
